تحلیل وضعیت پیشینه های کتابشناختی فارسی موجود در کتابشناسی ملی ایران به منظور بررسی به کارگیری قواعد توصیف و دسترسی به منبع(آر.دی.ای.)

هدف: به کارگیری آر.دی.ای. با توجه به محیط و منابع اطلاعاتی جدید، ضرورتی انکارناپذیر است. این امر در صورتی به درستی محقق خواهد شد که پیشینه‌های کتابشناختی کم اشکال و بستر مناسبی از نظر فنی فراهم باشد. پیشینه‌های کتابشناختی فارسی که سالها با استفاده از قواعد انگلوامریکن فهرست‌نویسی شده‌اند، اکنون برای رویارویی با آر.دی.ای. نیازمند بررسی هستند تا با استفاده از این شناخت، برنامه‌ریزی هدفمند صورت پذیرد. از این رو، هدف این پژوهش شناسایی وضعیت پیشینه‌های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران، به‌منظور بررسی به‌کارگیری قواعد توصیف و دسترسی (آر.دی.ای.) است. روش: روش پژوهش از نوع پیمایشی توصیفی است که به‌صورت تطبیقی انجام شده است. به‌منظور ارزیابی وضعیت کنونی پیشینه‌های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران در قالب نرم‌افزار رسا و سنجش میزان تطبیق آنها با آر.دی.ای، از سیاهه‌وارسی استفاده شده است. به‌این منظور، در این پژوهش 1794 فیلد در قالب 111 پیشینه کتابشناختی فارسی در موضوع تاریخ ایران که در دو سال 1386 و 1390 فهرست‌نویسی شده‌اند، بررسی شد. یافته‌ها: نتایج این پژوهش، انطباق بیش از 88% از داده‌های مندرج در فیلدهای پیشینه‌های کتابشناختی مورد بررسی با آر.دی.ای. را نشان داد. همچنین، بیشترین اِشکالهای شناسایی شده برای این پیشینه‌ها به اِشکال انطباق نداشتن با آر.دی.ای. با 07/47% در پیشینه‌ها و 20/11% از فیلدها و پس از آن به ترتیب اِشکال عدم ورود اطلاعات با 38/31% در پیشینه‌ها و 46/7% از فیلدها، درج نشدن اطلاعات در فیلدهای درست با 41/12% در پیشینه‌ها و 95/2% از فیلدها، اِشکال فهرستنویسی با 15/5% در پیشینه‌ها و 22/1% از فیلدها و اِشکال تایپی و املایی با 98/3% در پیشینه‌ها و 94/0% از فیلدها مربوط می‌‌شود. مقایسه میان اِشکالهای شناسایی شده نشان داد فراوانی تمامی اِشکالها به‌جز تفاوت با آر.دی.ای. در سال 1386 بیشتر از سال 1390 است. از دستاوردهای این پژوهش، جدول تطبیقی مارک ایران- آر.دی.ای. است که برای کنترل پیشینه‌های کتابشناختی از آن استفاده شد. با استفاده از نتایج این پژوهش، زمینه مناسب برای برنامه‌ریزی به منظور به کارگیری آر.دی.ای. فراهم می‌شود. انجام چنین پژوهشهایی از سوی کمیته راهبردی آر.دی.ای. توصیه شده و نتایج حاصل از آن برای همکاریهای بین‌المللی در این زمینه سودمند خواهد بود.